Tolosan igo ziren.
Trena leporaino betea zetorren, eta biek ate ondoan zutik geratu behar izan zuten.
Nire aldamenean tente zetorren emakume sudur motz batek bere senarra zirudien bati esan ere egin zion:
–Hara, Andoaingo sardin zaharrak!
Bada ez bada ere, inork ez zuen asmo hura hitzez luzatu nahi izan; baina begiak ezin lotu, eta ibili ziren irrifar franko jario.
Guardiazibilak konturatuko ote ziren beldurrez, bere senarrari ez zitzaion alditxo hura motz egin.
Izerdi eta giza-emakume usaia bazen han, horrenbeste jende elkar estututa, eta hala ere berahala zabaldu zen sardin zaharren halako zoko eta busti usain nazkagarri hura.
Trena, tapa-tapa, gain behera, Donostia bidean.
Geldi-geldirik, galeper txakurrak ehizean mugitu ohi diren bezala, beste bagoira pasatzeko asmoarekin hasi ziren bi guardiazibilak.
Sudur motzaren aurrean pasatzerakoan, txapel-oker beltz haren dirdir ispiluan ikusi zuen nonbait bere aurpegia emakumeak, eta halako nazka aurpegi bat jarri zuen.
Bere barrurako: «Motellak, bai ikustoki beltza!», esan balu bezala.
Eta orduantxe Anoetara heltzen.
Sudur motzaren aurrean eserita zetorren agure zahar bat zutitu eta bere aulki azpitik zaku bat atera ondoren jaisteko gertu zen.
Guardiazibilaren begiak bai zorrotzak!
Agurea altxa zen bezain laister ezker-eskubi bi ukalondoko eman eta hantxe eseri zen bat.
Gero, bere paparra oilar batek bezala harrotu eta erregekume bat balitz bezala geratu zen.
Beste guardiazibila (ez bait dira horiek behin ere bakarka ibiltzen) zutik geratu zen; zain, ea beste aulkiren bat hustutzen ote zen.
Anoetako geltokian haurtxo bat besoetan zekarren emakume gazte bat igo zen.
Eta, beharko, ate ondoan geratu zen.
Batek bidea egin, besteek elkar estutu, denen artean tartetxo bat egin zioten, eta ama-semeak sudur motzaren ondoan geratu ziren.
Mutikotxoak sei bat hilabete izango zituen, eta begiak ontzako urreak balira bezain zabal, denei irrifarrez geratu zen.
Sudur motzak halako irri bat egin zion, eta haurtxoak berebiziko festarekin erantzun zion.
Eta hala, bazetozen, tapa-tapa, Billabona bidean.
Zerbait esan behar ta:
–Billabonara al zoaz? –galdetu zion sudur motzak emakumeari.
–Ez –erantzun zion– Hernaniraino noa.
Ama-semeak izerditan zeuden.
–Nekatuko zara zutik.
–Ez –esan zion gaixoak.
Orduantxe bota zion sudur motzak eserita zihoan guardiazibilari halako begiratu izugarri bat.
Eta hara, galtzairuzko begi zorrotz haiek ere berari begira zeuden!
Sudur motzaren senarra konturatu zen, eta ezin bada guardiazibilaren begiratuari erantzun gabe geratu.
Halako ero begiak jarriko zituen gizonak, bere emazteak ukalondoarekin jo eta esan zion beldurtuta:
–Ez diezaiozula ezer esan.
Eta hara nola diren gauzak: esateko gogoa bai, beldurrik ez eta begira-begira baina mututua geratu zen gizona.
Eta elkarri hitz bat esan gabe, bere aldamenean zetozen guztiak guardiazibilari begira jarri ziren.
Guardiazibil bele begi haiek ez zekiten nori begira geratu, baina ez zitzaion masaileko larrurik mugitu.
Trenaren tapa-tapadak gogorrago entzun ziren bagoi hartan aldi luze batean.
Isiltasunak atera ohi du batzuetan halako hots izugarri bat!
Hala, denak zerbait lehertuko ote zen zain, noizbait Billabonako geltokira heldu zen trena.
Ez zen inor jaitsi; ez zen inor ere igo.
Ez zuen inortxok ere hitz bat esan.
Kanpai soinua, trena bere bidean, eta denak harri bihurtu balira bezalako isiltasun ikaragarri hura berriz.
Tapa-tapa, trena Ubillostik gain behera.
Lau minutu osoak igaro ziren honela, guardiazibilari ezten begiratu haiekin zulaketan denak elkar egin balute bezala.
Isiltasun ikaragarri hura handitzen joan zen, eta dagoeneko bagoi guztia alde hartara begira zegoen. Halaxe heldu zen trena Andoainera.
Guardiazibila noizbait altxa zen eta haurra besoan zeukan emakume gaztearen aurrean pasatzerakoan aho batez esan zion:
–Ahora puede sentarse si quiere!
Eskopetak bezala zain zeuden hogei aho batera irauzi ziren, eta euskaraz eta erdaraz izugarriak esaten hasi zitzaizkion.
Andre gaixoa ikaratu zen; eta umea nigarrez hasi zitzaion.
–Y usted –esan zion goardiazibilak sudur motzaren senarrari– va a venir conmigo, por irrespeto y por provocación!
Eta gizatzar hark besotik heldu eta astindu bat eman ez zion bada!
Ehun eztarrik batera emandako karraxi izugarri bat entzun zen, eta ixtan batean bi goardiazibilak atetik kanpora zilipurdika atera ziren.
Kanpai soinua orduantxe, zorionez; hasi ziren guardiazibilak faktoreari deika, baina dagoeneko trena tapa-tapa abiatu zen.
Tren hartako algarak!